Βασικός διαχωρισμός : Ασυνείδητο - Συνειδητό
Η ομαδική αναλυτική θεραπεία αποτελεί μια από τις πρώτες και αποτελεσματικότερες μορφές ψυχοθεραπείας. Οι βασικές της αρχές αντλούνται από την ψυχαναλυτική και ψυχοδυναμική θεωρία. Η πιο βασική από αυτές αναφέρεται στον διαχωρισμό των συναισθημάτων και των σκέψεων, που αναδύονται κατά την αλληλεπίδραση με τους άλλους, σε συνειδητά και «ασυνείδητα». Η πρώτη κατηγορία αναφέρεται σε όλα αυτά που σκεφτόμαστε και νιώθουμε και για τα οποία γνωρίζουμε συνειδητά την αιτία, ενώ η δεύτερη αναφέρεται σε όσα νιώθουμε και σκεφτόμαστε αλλά δεν ξέρουμε το γιατί. Παραδείγματα αυτών των συναισθημάτων τα οποία λέμε ότι έχουν «ασυνείδητη πηγή» αποτελούν συνήθως η έντονη ενοχή, το αδιαχείριστο άγχος και οι κρίσεις πανικού, ενώ μερικά παραδείγματα αυτών των σκέψεων είναι σκέψεις επιθετικότητας ή άμυνας χωρίς να υπάρχει εμφανής απειλή.
Μια μορφή αυτού που αποκαλούμε «Σύμπτωμα»
Όταν τα συναισθήματα προς τους άλλους εναλλάσσονται δυναμικά στο φάσμα του ευχάριστο - δυσάρεστο, ανάλογα με τις περιστάσεις και τον άλλο που έχουμε απέναντί μας, τότε παίρνουμε αρκετή απόλαυση από τις αλληλεπιδράσεις μας, δηλαδή μπορούμε να επικοινωνήσουμε σε βάθος να επηρεάσουμε και να επηρεαστούμε. Όταν όμως τα συναισθήματα είναι κυρίως δυσάρεστα (φόβος, άγχος, αγωνία κ.ά.) τότε αποτραβιόμαστε, η επικοινωνία γίνεται ρηχή και σταδιακά η ψυχική μας πραγματικότητα απομονώνεται από την κοινωνική, αντί να την εμπλουτίζει και να εμπλουτίζεται από αυτή. Τότε λέμε ότι έχει διαμορφωθεί ένα «σύμπτωμα» δηλαδή, λόγω κάποιας παρατεταμένης περιόδου έντονων αρνητικών συναισθημάτων με «ασυνείδητη αιτία», η ψυχική πραγματικότητα σταματά να εξελίσσεται και μετατρέπεται σε ένα «κλειστό σύστημα», το οποίο εγκλωβίζεται σε μια μάταιη προσπάθεια να μειώσει την ένταση των συναισθημάτων αυτών μέσω της απομόνωσης από τους άλλους. Όμως, ακριβώς λόγω αυτής της απομόνωσης, η ένταση δεν εξαλείφεται παρά μόνο αλλάζει ποιότητα (για παράδειγμα το άγχος μετατρέπεται σταδιακά σε θλίψη, η οποία μετατρέπεται σε αίσθημα «ανημπόριας» κτλ).
Η «ομαδική εμπειρία»
Η αναβίωση των αρνητικών συναισθημάτων και σκέψεων μέσα στη θεραπευτική ομάδα θα δώσει την ευκαιρία να γίνουν πιο υποφερτά, ενώ σε μια δεύτερη φάση θα μπορέσει να ξεκινήσει η προσπάθεια ανακάλυψης των αιτιών τους (του «προσωπικού συμβολισμού» που φέρουν όπως λέμε στην ψυχανάλυση). Μέσω της «ομαδικής εμπειρίας» θα λάβει χώρα σταδιακά η ανάπτυξη της αντοχής απέναντι σε αυτά τα συναισθήματα, η εξωτερίκευσή τους μέσω της ομιλίας, η αποδοχή τους και τελικά η συνειδητοποίηση των αιτιών που τα δημιούργησαν, δηλαδή η μετατροπή της «ασυνείδητης» πηγής τους σε συνειδητή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή μετουσίωσή τους σε νέα συναισθήματα και σκέψεις, κάτι που θα βοηθήσει την ψυχική πραγματικότητα να επιστρέψει στη βαθιά και ουσιαστική αλληλεπίδρασή της με την κοινωνική, από την οποία άλλωστε προέρχεται, στην οποία απευθύνεται και από την οποία αντλεί το νόημα για την αυτοπραγμάτωσή της.
Με λίγα λόγια, στην «ομαδική εμπειρία» τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας θα γίνουν οι «άλλοι» μέσω των οποίων δύναται να ανευρεθεί το λησμονημένο προσωπικό νόημα του «συμπτώματος» και εντέλει η λύση αυτού.
Ηλίας Θεοδωρακόπουλος
Αναλυτικός Ψυχοθεραπευτής
(BSc, MA, MSc)
